10 CZĘSTYCH BŁĘDÓW W JĘZYKU WŁOSKIM – CZY TY TEŻ JE POPEŁNIASZ?

Nie ma dwóch identycznych uczniów. Każdy ma inne doświadczenia, inny temperament, inne motywacje, mniejsze lub większe predyspozycje, zna inne języki, może i chce poświęcić różną ilość czasu na naukę. Każdy boryka się też z innymi problemami i popełnia inne błędy. Ale po przeprowadzeniu ponad 1500 lekcji z ponad pięćdziesięcioma osobami, pozwoliłam sobie stworzyć poniższy “ranking” najczęściej popełnianych błędów, z którymi na pewnym etapie nauki języka włoskiego zmagał się prawie każdy.

Aby uzyskać jeszcze więcej informacji, zapytałam również moich czytelników, o to jakie oni (czyli wy) popełniacie najczęściej błędy. Większość jednak wymieniła takie błędy, których nie da się wyjaśnić kilkoma zdaniami. Wpis nie będzie dotyczył bowiem pomijania rodzajników, mylenia przyimków, używania złych trybów i czasów itp., bo wyplenienie tego typu niedociągnięć wymaga długich godzin pracy i praktyki. Bolączki, które opiszę, będą dotyczyły sytuacji, w których niby wystarczy zapamiętać jedną prostą zasadę, ale i tak ciągle coś się myli. Zresztą zaraz sami się przekonacie, o co mi chodzi. Kolejność błędów, o których wspominam, jest przypadkowa.

Po lekturze wpisu koniecznie dajcie znać, czy też popełniacie te błędy mówiąc po włosku!

Uwaga! *Gwiazdka na początku zdania oznacza, że zdanie jest niepoprawne!

1. SI PIACE

Z czasownikiem piacere w ogóle jest problem. Najczęściej wynika on z wyuczonego na pamięć mi piace jako “lubię”. I gdy przychodzi wypowiedzieć się o kimś innym, niż o sobie, to zaczynają się schody. Dlatego warto od razu zapamiętać, że piacere to dosłownie “podobać się”. I że nawet jeśli czasownik ten będziemy w kontekście tłumaczyć często jako “lubić” czy “smakować”, to konstrukcja zdania zawsze będzie wyglądała tak, jak byśmy chcieli powiedzieć, że coś nam się podoba. Przeanalizujmy to na konkretnych przykładach:

Ci piace il calcio. – dosł. Nam podoba się piłka nożna.

Vi piacciono i libri? – dosł. Wam podobają się książki?

Mamy zatem trzy elementy: określenie osoby, której coś się podoba poprzez pronome indiretto, czasownik piacere w osobie i liczbie zgodnej z rzeczą, która się podoba i na koniec podobająca się rzecz. Dokładnie tak, jak w języku polskim, tylko w trochę innej kolejności.

Problem jednak nie polega tylko na nieumiejętnym zastosowaniu czasownika piacere do innej osoby niż pierwsza. Wiele osób, kiedy już wie, że te zaimki na początku trzeba odmieniać i że piacere to nie “lubić”, ale “podobać się” w trzeciej osobie zaczyna wciskać przed piacere zaimek zwrotny si. Wynika to trochę z faktu, że zaimki w ogóle są jednym z najmroczniejszych koszmarów osób uczących się włoskiego i wiecznie nieznośnie się mylą, a trochę stąd, że polski czasownik “podobać się” jest czasownikiem zwrotnym i to “się” rzeczywiście posiada, podczas gdy piacere ma już je jakby zawarte w sobie.

Dla ułatwienia, polecam swoim uczniom kategorycznie odgrodzić w głowie si od piacere, ponieważ w 99% przypadków takie połączenie w języku włoskim nie może mieć racji bytu. Jedyna sytuacja, kiedy si występuje razem z piacere, to gdy ktoś podoba się sam sobie lub gdy dwie osoby się sobie wzajemnie podobają. Prawdopodobieństwo, że będziemy potrzebowali utworzyć tego typu zdania jest jednak na tyle niewielkie, że póki jeszcze do końca nie czujemy czasownika piacere, to warto o tej możliwości w ogóle zapomnieć.

2. SARÀ ANDARE

To ewidentna kalka z języka polskiego, gdzie czas przyszły możemy (a czasem musimy) utworzyć za pomocą czasownika “być” w czasie przyszłym i bezokolicznika, np. „będziemy czytać”, „będę czekać”, „będą jeść” itp. W języku włoskim taka konstrukcja nie istnieje. We włoskim istnieją dwa czasy przyszłe – futuro semplice i futuro anteriore, z których pierwszy jest jednoczęściowy, a drugi dwu, lecz te części i tak wyglądają inaczej, niż w języku polskim. Poza tym osoby, które ten błąd popełniają, zwykle chciałyby użyć tak naprawdę tego jednoczęściowego czasu – futuro semplice. Aby to zrobić, trzeba jednak wziąć dany czasownik w bezokoliczniku i dobrać do niego odpowiednią końcówkę. Czyli na przykład: “będziemy czytać” to nie *saremo leggere tylko leggeremo, “będę czekać” to nie *sarò aspettare tylko aspetterò, “będą jeść” to nie *saranno mangiare tylko *mangeranno.

Jest to błąd często trudny do wyłapania w pierwszej chwili, ponieważ oczywiście możemy użyć samego czasownika essere w czasie przyszłym, czyli zdanie może zaczynać się od saremo, sarò itp. Czasem jestem w stanie domyślić się z kontekstu, że coś tu nie gra, że czasownik „być” jakoś nie pasuje, ale zasadniczo nie czytam w myślach i nie wiem, czy dana osoba nie chce po prostu powiedzieć że ktoś czy coś będzie (np. gdzieś). Dlatego jestem w stanie zareagować dopiero po usłyszeniu dalszej części zdania.

3. NELLA QUESTA

Błąd, za który grożę paluszkiem, a w pracach pisemnych podkreślam grubo na czerwono, ponieważ nie ma on racji bytu. Jestem wyrozumiała, jeśli chodzi o błędy związane z użyciem rodzajników, bo to nie jest prosta sprawa, ale stawiania rodzajnika przed questo czepiam się, jak mało czego. Ponieważ od zasady, że przed questo nie stawiamy rodzajników nie ma wyjątków. Z tej prostej przyczyny, że te dwa elementy wyrażają zasadniczo jedno i to samo.

4. QUALCHE + LICZBA MNOGA

Nie chcę skłamać, ale wydaje mi się, że chyba każdy popełnia bądź popełniał ten błąd. I jest on całkiem zrozumiały, ponieważ w wielu przypadkach, kiedy używamy konstrukcji qualche + rzeczownik, mamy na myśli liczbę mnogą. Qualche libro to często “kilka książek”, qualche amica – “kilka koleżanek”. Naturalne jest więc, że ciśnie się nam na usta libri i amiche. Niestety jednak trzeba zapamiętać, że po qualche zawsze wystąpi liczba pojedyncza.

Poza tym, są sytuacje, kiedy przez qualche + rzeczownik również w języku polskim będziemy mieć na myśli liczbę pojedynczą. Samo qualche oznacza bowiem “jakiś”. Qualche libro może więc oznaczać “kilka książek”, ale też “jakąś książkę”.

Od tego słówka mamy też qualcosa – czyli “coś”, które jest skróconą wersją qualche cosa – dosłownie “jakaś rzecz”.

Skąd więc mamy wiedzieć, kiedy mowa o “kilku”, a kiedy o “jakimś”? Czasem wyjdzie z kontekstu, czasem nie będzie miało to większego znaczenia. Kiedy na przykład jeden z kolegów mojego chłopaka, którzy przyszli do niego na urodziny, powiedział do mnie: Potevi invitare anche qualche amica. mogło to oznaczać zarówno “Mogłaś zaprosić jakąś koleżankę.” jak i “Mogłaś zaprosić jakieś koleżanki.”. Nie jest szczególnie istotne, które znaczenie miał na myśli, choć pewnie ucieszyłoby go bardziej, gdyby tych koleżanek było więcej ;-).

Kiedy z jakiegoś względu zależy nam, by podkreślić, że chodzi o liczbę mnogę, w miejscu qualche warto zdecydować się na formę alcuni lub alcune. Po tych określeniach występuje już normalnie liczba mnoga, a wybór alcuni lub alcune zależy od rodzaju rzeczownika, przy którym występują. Np.

Potevi invitare anche alcune amiche. – Mogłaś zaprosić też kilka koleżanek.

Devo comprare alcuni libri. – Muszę kupić kilka książek.

Alcuni i alcune to ważne formy również dlatego, że w przeciwieństwie do qualche, mogą one wystąpić samodzielnie, bez towarzystwa rzeczownika. Czyli kiedy chcemy po prostu powiedzieć “kilka”, a nie “kilka koleżanek”, “kilku kolegów”, “kilka książek”. 

Na pytanie: Quante amiche hai invitato?

Błędem będzie odpowiedzieć: *Ne ho invitate qualche.

Możemy jednak spokojnie odpowiedzieć: Ne ho invitate alcune.

O tym, skąd w powyższych zdaniach wzięło się ne przeczytacie W TYM WPISIE.

5. PERCHÉ – W ZNACZENIU „DLATEGO” / „JAKO ŻE”

Gdzieś na początku przygody z włoskim uczymy się, że słowa perché używa się zarówno w pytaniach, jak i w odpowiedziach. I o ile nie ma problemów z pytaniami – perché oznacza po prostu “dlaczego” (per – dla i che – co), to w zdaniach twierdzących zaczyna być pod górkę.

Bardzo wiele osób traktuje (błędnie) perché w zdaniu twierdzącym jako “dlatego” lub jako “z tego powodu”.

Przykłady błędnych zdań:

*Sono stanco perché vado a dormire. – zdanie to może i można by uznać za poprawne gramatycznie, ale jest ono absurdalne – nie oznacza ono bowiem wcale “Jestem zmęczony, dlatego idę spać.” lecz “Jestem zmęczony, bo (dlatego że) idę spać.”

*Mi sento male e perché non voglio uscire stasera. – dosł. “Źle się czuję i bo nie chcę wychodzić dziś wieczorem.” Intencją mówiącego w tej sytuacji było jednak najprawdopodobniej przekazanie komunikatu: Źle się czuję i dlatego nie chcę dziś wieczorem wychodzić.

Jak zatem poprawnie przekazać powyższe informacje? W miejscu perché należy wstawić takie wyrażenie, które oznaczałoby “dlatego”, a nie “dlatego że”. Takimi wyrażeniami mogą być perciò lub per questo (per – dla i ciò/questo – to). Perciò jest chyba bardziej popularne.

Sono stanco perciò vado a dormire. – Jestem zmęczony, dlatego idę spać.

Mi sento male e perciò non voglio uscire stasera. – Źle się czuję i dlatego nie chcę wychodzić dziś wieczorem.

Błędy pojawiają się również, gdy próbujemy użyć perché na początku zdania, w znaczeniu “jako że”, “skoro”.

*Perché ho un esame tra una settimana, devo studiare molto. – Dosłowne tłumaczenie polskie też brzmi kiepsko: „Dlatego że mam egzamin za tydzień, muszę się dużo uczyć.” Po polsku, albo zamienimy kolejność dwóch części zdania – „Muszę się dużo uczyć, dlatego że mam egzamin za tydzień.” – albo zamiast “dlatego że” podstawimy inne wyrażenie, np. “jako że”. W języku włoskim mamy do dyspozycji dokładnie takie same rozwiązania. Będzie okey powiedzieć – Devo studiare molto perché ho un esame tra una settimana. – lub użyć wyrażenia odpowiadającego polskiemu “jako że”, czyli na przykład siccome lub visto che. – Visto che ho un esame tra una settimana, devo studiare molto.

Przykłady poprawnych zdań:

Vado a dormire perché sono stanco. – Idę spać, bo (dlatego że) jestem zmęczony.

Perche sì! – Bo tak!

Devo tornare subito a casa perché sta per iniziare il mio programma preferito. – Muszę wracać natychmiast do domu, bo zaraz zacznie się mój ulubiony program.

Dicono che lei si sia sposata non per amore ma perché lui è un buon partito. – Mówią, że wyszła za niego nie z miłości, ale dlatego że on jest dobrą partią.

Ho smesso di andare in chiesa perché era piena di ipocriti. – Przestałem chodzić do kościoła, ponieważ jest pełen hipokrytów.

Il leone non si domanda mai perché uccidere la gazzella, semmai come. – Lew nigdy nie zastanawia się, dlaczego zabić gazelę, jeśli już, to jak.

6. PIÙ VS. TROPPO

Słowa, które notorycznie, nie wiedzieć czemu, mylą się wielu osobom. Più oznacza “więcej”, a troppo – jeśli występuje samodzielnie – to “za dużo”. Nie wiem, czy problem z tymi dwoma formami wynika po prostu ze zwykłego mylenia się słówek, czy może z ich dodatkowych właściwości. Più służy bowiem również do stopniowania przymiotników – bello – ładny; più bello – ładniejszy; il più bello – najładniejszy.

A troppo, gdy pojawia się obok niego przymiotnik lub przysłówek, może oznaczać ogólnie “za/zbyt” (a nie tylko “za dużo”). Np. troppo velocemente – zbyt szybko, troppo grasso – za gruby, troppo vecchio – za stary, troppo giovane – za młody, troppo poco – za mało.

Najciekawszy jest ten ostatni przykład, ponieważ jest trochę paradoksalny – samo troppo oznacza przecież “za dużo” – np. Mi sento male, ho mangiato troppo. (Źle się czuję, za dużo zjadłem.) – ale w połączeniu z poco (“niewiele”) oznacza “za mało”. Np. Ho lasciato il lavoro perché mi pagavano troppo poco. (Rzuciłem pracę, bo za mało mi płacili.)

7. È VS. C’È

To temat rzeka. Różnicom w użyciu czasownika essere z ci lub bez (czyli sono vs. ci sono, sei vs. ci sei) poświęciłam cały osobny długaśny wpis (TUTAJ). W tym miejscu chciałabym zwrócić uwagę na błąd, który najbardziej rzuca mi się w uszy, i który chyba najłatwiej zrozumieć i skorygować.

Chodzi o niewłaściwy wybór między è a c’è na początku zdania.

Aby ten wybór sobie ułatwić, wystarczy pamiętać, że è użyjemy, kiedy po polsku zaczęlibyśmy zdanie od “to jest”, a c’è, kiedy powiedzielibyśmy “jest”, mówiąc o obecności, istnieniu kogoś lub czegoś.

Np. *C’è un bel film. – w znaczeniu: To (jest) dobry film. – to błędne zdanie – powinniśmy powiedzieć È un bel film.

C’è una cosa che devo dirti. – Jest coś, co muszę ci powiedzieć. – tutaj jest w porządku, chyba, że mamy rzeczywiście na myśli “to jest rzecz, którą muszę ci powiedzieć”.

Jest jedna sytuacja, w której zdanie będzie mogło zacząć się na è, a po polsku wcale nie powiedzielibyśmy “to jest”. Chodzi o zdania, w których bezpośrednio po czasowniku “być” występuje przymiotnik lub przymiotnik poprzedzony przysłówkiem. Wystarczy więc dodatkowo zapamiętać, że bezpośrednio po c’è nie może wystąpić taka kombinacja.

Np. È molto bella. – Jest bardzo ładna.

È troppo giovane. – Jest zbyt młody.

È vecchio! – Jest stary!

È bella e intelligente. – Jest ładna i inteligentna.

W żadnym z powyższych przykładów absolutnie c’è nie miałoby racji bytu. Ta sama zasada dotyczy oczywiście czasownika essere również we wszystkich innych osobach, nie tylko w trzeciej pojedynczej.

8. SUO JAKO SWÓJ

Najprawdopodobniej ze względu na podobieństwo tych dwóch form, część osób ma tendencję do używania przymiotnika suo w znaczeniu swój. Jednak suo oznacza konkretnie “jego”, “jej”. Jeśli zdanie, w którym chcielibyśmy użyć suo jako “swój” dotyczy trzeciej osoby, to jest to ok. Bo jeśli po włosku mówimy Viene con la sua ragazza. to po polsku, aby brzmiało to poprawnie, nie powiemy *”Przyjdzie z jego dziewczyną.” tylko „Przyjdzie ze swoją dziewczyną.”

Musimy jednak pamiętać, że wszystkie formy dzierżawcze na s, czyli suo, sua, suoi, sue dotyczą tylko i wyłącznie trzeciej osoby liczby pojedynczej. Wybór jednej z 4 jest uzależniony nie jak w języku polskim od rodzaju i liczby posiadacza, ale od rodzaju i liczby tego, co posiadane. Zatem:

la sua macchina – może oznaczać równie dobrze “jego samochód” i “jej samochód”

il suo libro – “jego książka” / “jej książka”

le sue macchine – “jego samochody” / “jej samochody”

i suoi libri – “jego książki” / “jej książki”

Tym samym, zdanie:

Vengono con i suoi figli. nie oznacza wcale “Przyjdą ze swoimi dziećmi.”, ale “Przyjdą z jego/jej dziećmi.”

Aby powiedzieć “Przyjdą ze swoimi dziećmi.” musimy powiedzieć dosłownie “Przyjdą z ich dziećmi.” – Vengono con i loro bambini.

Co ciekawe, zauważyłam, że sama miewam kłopoty w tym obszarze, tyle że w języku polskim – nadużywam słowa “moje”, “moich” itp. tam, gdzie powinnam użyć raczej “swoje”, “swoich”.

9. INCONTRARE QUALCUNO VS. INCONTRARSI CON QUALCUNO

Szczerze przyznam, że mylenie tych dwóch konstrukcji, mieszanie ich w *incontrare con qualcuno jest dla mnie dosyć niezrozumiałe, ponieważ mamy identyczne rozróżnienie w języku polskim. Możemy powiedzieć “spotkać kogoś” (czyli dokładnie jak incontrare qualcuno) lub “spotkać się z kimś” (incontrarsi con qualcuno). Czyli kiedy mówimy *incontrare con qualcuno to tak, jak byśmy powiedzieli *spotkać z kimś.

10. VISITARE QUALCUNO

Chyba nie ma osoby, która choć raz nie użyłaby czasownika visitare w odniesieniu do człowieka. Np. Ti visito domani. Nie jest to błąd sam w sobie, pod warunkiem, że jesteśmy lekarzami i zwracamy się do pacjenta. Visitare w kontekście ludzi oznacza bowiem nie “odwiedzać”, ale “badać”. Visitare używa się w znaczeniu “zwiedzać, odwiedzać”, ale kiedy mowa o miejscu – państwie, mieście, muzeum itp. Np. Ho visitato l’Italia per la prima volta 5 anni fa. – Pierwszy raz odwiedziłam Włochy 5 lat temu.

Okey, prawda jest taka, że słowniki przy visitare podają również znaczenie “odwiedzać kogoś”, ale w praktyce chyba jeszcze nigdy nie spotkałam się, by ktoś o odwiedzaniu osoby mówił właśnie w ten sposób. Zarówno w życiu codziennym jak i w książkach powszechnie występują zwroty andare/venire a trovare. Np. Domenica vado a trovare mia nonna. – W niedzielę idę odwiedzić moją babcię. Ieri mi sono venuti a trovare alcuni amici. – Wczoraj przyszło mnie odwiedzić kilku przyjaciół.

Z mojej strony to już wszystko. Teraz kolej na was – proszę się ładnie przyznać, które z tych błędów popełnialiście lub dalej popełniacie :-) A może jest coś ważnego, co pominęłam? Mam nadzieję, że z jednej strony mój wpis podniesie was na duchu – łatwiej sobie z pewnymi niedociągnięciami poradzić, mając świadomość, że inni mają podobne trudności, że to wcale nie z nami jest coś nie tak, tylko ten włoski taki trudny. Ale z drugiej strony, niech to nie będzie wymówka czy usprawiedliwienie – zachęcam was do pracy nad swoimi błędami i liczę, że mój wpis wam w tym pomoże. Jeśli są potrzebne dodatkowe wyjaśnienia odnośnie któregoś z powyższych tematów, dajcie znać w komentarzu!