CYKL „WŁOSKI NA TALERZU” – CZĘŚĆ III: GOTOWANIE

Z poniższego wpisu dowiecie się (między innymi), co mówi Włoch, kiedy musi zetrzeć marchewkę, poszatkować cebulę albo ubić śmietanę, jakich przyrządów do tego używa, a także jak zinterpretować przepis kulinarny w języku włoskim.

Zaczniemy od kuchennych czynności oraz niektórych do nich stosowanych obiektów o podobnym brzmieniu.

PREPARAZIONE

Czyli co robimy z jedzeniem, zanim wrzucimy je do gara

lavare – myć

sbucciare – obrać ze skórki (togliere la buccia – usunąć skórkę)

pelare – oskubać, obrać; słówko to zasadniczo przyjęło się jako synonim sbucciare, choć nie jest to do końca właściwe, bo owoce i warzywa nie mają włosków, i peli (no chyba, że kiwi ;) ), tylko właśnie skórkę (la buccia)

sgusciare – obrać z łupiny  (togliere il guscio – usunąć łupinę), np. sgusciare l’uovo

snocciolare – drylować

rompere l’uovo – rozbić jajko

sbattere l’uovo – ubić jajko

battere la carne – rozbić mięso

tagliare – kroić (a cubetti/a dadini – w kostkę, a pezzetti – na kawałeczki, a tocchetti – na cząstki, a rondelle – na okrągłe plasterki, a fette – na plastry (affettare), a mezzelune – w półksiężyce) / il tagliere – deska (do krojenia) – “do krojenia” dodałam w nawiasie, ponieważ we włoskojęzycznym restauracyjnym menu możecie spotkać się z pozycją tagliere di formaggi, czyli deska/wybór serów

tagliuzzare – posiekać, pokroić na drobne kawałeczki

tritare – posiekać, rozdrobnić, zmielić (finemente/fino – drobno; grossolanamente – grubo) / il tritacarne – maszynka do mięsa, il tritaghiaccio – kruszarka do lodu, il tritatutto – malakser

macinare – zmielić (participio passato to macinato, stąd la carne macinata – mięso mielone)

frullare – zmiksować (stąd il frullato – koktajl) / il frullatore – mikser/ blender

grattugiare – zetrzeć / la grattugia – tarka

infarinare – obtoczyć w mące, oprószyć mąką

panare – panierować (panato – w panierce)

unire – połączyć (np. unire gli ingredienti – połączyć składniki)

aggiungere – dodać

salare – posolić

pepare – popieprzyć

condire – doprawić

spolverare (con) – oprószyć (np. spolverare con lo zucchero a velo – oprószyć cukrem pudrem)

versare – wlać, przelać

mescolare – mieszać, wymieszać

bagnare – namoczyć

montare la panna – ubić śmietanę (la panna montata – bita śmietana, często nazywana po prostu la panna)

setacciare – przesiać przez sitko

sciogliere – rozpuścić

COTTURA

Czyli metody zmiany stanu z „crudo” – surowy, na „cotto” – niesurowy/ ugotowany

friggere – smażyć na głębokim ogniu, na przykład tak, jak frytki; stąd zresztą patatine fritte, czyli dosłownie „smażone ziemniaczki”

soffriggere – podsmażać, stąd il soffritto, czyli podsmażony mix poszatkowanej marchewki, cebuli i selera naciowego

rosolare – przyrumienić

tostare – prażyć/ opiekać (tostare il pane – opiekać chleb) / il tostapane – toster

bollire – zagotować, ugotować we wrzątku (np. L’acqua bolle! – Woda się gotuje/ wrze!)

lessare – ugotować (teoretycznie różnica między bollire a lessare jest taka, że bollire powinno używać się, kiedy mówimy o gotowaniu we wrzątku, a lessare, kiedy gotujemy w wodzie o niższej temperaturze; w praktyce, w życiu codziennym tych dwóch terminów używa się zazwyczaj wymiennie, choć na przykład, o wodzie nigdy nie powiemy, że lessa, tylko bolle, a z kolei o ziemniakach czy jajkach mówimy patate lesse i uovo lesso)

cuocere – gotować (poddawać procedurze przetwarzania ze stanu surowego w “niesurowy”) (a vapore – na parze, a bagnomaria – poprzez włożenie rondelka z podgrzewaną/ gotowaną potrawą/ składnikiem do drugiego, większego z gorącą/gotującą się wodą (oświećcie mnie, jeśli to ma jakąś nazwę po polsku :D [EDIT: gotowanie w kąpieli wodnej – zostałam oświecona, dziękuję :)] ), a fuoco lento / a fiamma dolce – na małym (wolnym) ogniu, a fiamma moderata – na średnim ogniu, a fuoco vivo / a fiamma alta – na dużym ogniu)

stufare – dusić

scaldare – podgrzać

infornare – wstawić do pieca

spegnere il fuoco/la fiamma – wyłączyć ogień

sfornare – wyjąć z pieca

lasciar raffreddare – odstawić do ostygnięcia

scolare (la pasta) – odcedzić (makaron) / lo scolapasta – durszlak

OGGETTI DI CUCINA

Czyli co nam jest potrzebne w kuchni poza składnikami

il forno – piekarnik

la cucina a gas – kuchenka gazowa

il fornello – palnik / kuchenka

lo spiedo – rożen

la griglia – grill

il lavandino – zlew

il rubinetto – kran

lo scolapiatti – suszarka do naczyń

il mannarino – tasak

il mattarello – wałek

il mestolo – łyżka drewniana

la pentola a pressione – garnek ciśnieniowy

la pirofila – naczynie żaroodporne

lo schiaccia aglio – wyciskacz do czosnku

lo schiaccianoci – dziadek do orzechów

lo spremiagrumi – wyciskarka do owoców

l’apriscatole – otwieracz do konserw

l’apribottiglie – otwieracz do butelek

il cavatappi – korkociąg

MISURE E QUANTITÀ

Czyli ile czego kupić/ dodać

una bottiglia (d’olio, d’aceto, d’acqua, di birra) – butelka (np. oleju/ oliwy, octu, wody, piwa)

una bottiglietta – buteleczka/ mała butelka

una lattina (di birra, di coca cola) – puszka (piwa, coli; generalnie puszka zawierająca napoje)

una scatoletta (di tonno, di mais) – puszka (tuńczyka, kukurydza)

un vasetto (di yogurt, di marmellata, di miele) – kubeczek (jogurtu) / słoiczek (dżemu, miodu)

un pacchetto (di biscotti, di zucchero) – paczka (ciastek, cukru)

un sacchetto (di biscotti, di zucchero) – torebka (ciastek, cukru)

una busta (di patatine) – paczka (czipsów)

una bustina (di lievito in polvere) – paczuszka (proszku do pieczenia)

un tubetto (di maionese) – tubka (majonezu)

una tavoletta (di cioccolato) – tabliczka (czekolady)

un pezzo (di torta, di formaggio) – kawałek (ciasta, sera)

una fetta (di torta, di salame) – “plaster” tortu (po polsku raczej powiemy kawałek)/ salami

un mazzo (di prezzemolo) – pęczek (pietruszki)

un grammo – gram

un etto (di prosciutto, di salame) – 10 dag (szynki, salami); we Włoszech określenie un etto jest bardzo popularne – kiedy kupuje się coś na wagę nie mówi się “10 czy 20 dag”, ale un etto, due etti, tre etti itd…

un chilo (di sale) – kilogram (soli)

un litro (di latte) – litr (mleka)

un mazzetto (di prezzemolo) – pęczek pietruszki

una foglia (di menta) – listek mięty

uno spicchio (d’aglio) – ząbek czosnku

una testa (d’aglio) – główka czosnku

RICETTE

Poniżej kilka przykładowych przepisów z włoskich książek kucharskich oraz garść przydatnych zwrotów, które (poza wcześniej wymienionymi czasownikami), można w nich znaleźć.

l’ingrediente – składnik

a temperatura ambiente – w temperaturze pokojowej

a piacere – według smaku (np. salare a piacere – posolić według smaku)

quanto basta (często jako skrót qb!) – do smaku (np. sale qb – sól do smaku; czyli tyle, ile wystarczy, żeby było dobre )

tempo di cottura – czas gotowania

tempo di preparazione – czas przygotowania

livello di difficoltà – poziom trudności

servire –

1) podawać, serwować – np. La vendetta è un piatto che va servito freddo. – Zemsta to danie, które serwuje się na zimno. ;) / Servire con delle fette di limone. – Podawać z plasterkami cytryny.

2) być potrzebnym (zawsze w trzeciej osobie) – np. Per fare questa torta non servono molti ingredienti. – Do zrobienia tego tortu nie potrzeba wielu składników.

Więcej na temat czasownika servire przeczytacie w tym wpisie: Czy „bisogno” to „potrzebuję? (i dlaczego nie)

guarnire – przystroić, przyozdobić – np. Guarnire con una fogliolina di menta fresca. – Przystroić listkiem świeżej mięty.

***

Mam nadzieję, że powyższy zbiór słówek przyda Wam się przy okazji Waszych włoskich kulinarnych eksperymentów. Gdybyście jednak mimo wszystko mieli trudności z rozszyfrowaniem jakiegoś przepisu, piszcie! – służę pomocą. Zapraszam również do lektury trzech pozostałych części cyklu „Włoski na talerzu” – Część I: Nazwy produktów spożywczych, Część II: W restauracji, Część IV: Powiedzenia.

Jeśli uważacie ten post za przydatny, bardzo proszę o komentarz z taką informacją ;), polubienie lub udostępnienie. Będzie mi bardzo miło! :)

Alla prossima!