Obiecałam kiedyś na Insta Stories wpis o słówku giro i choć długo kazałam Wam na niego czekać, to w końcu wywiązuje się z obietnicy. Temat na pozór wydaje się prosty, ale to mylne wrażenie, ponieważ rzeczownika giro (ani też powiązanego z nim czasownika girare) nie da się jednoznacznie przetłumaczyć tak, żeby zawsze miało to sens. Czasem trzeba całkowicie przeformułować dane wyrażenie.

Można powiedzieć, że głównym znaczeniem giro jest “obrót, okrążenie”, a girare to “kręcić się, obracać”. Istnieje jednak sporo “frejzali” z użyciem tych słówek i w wielu przypadkach takie dosłowne tłumaczenie będzie brzmiało dość absurdalnie.

Poniżej znajdziecie przygotowaną przeze mnie listę najczęstszych zastosowań giro i girare z możliwymi polskimi odpowiednikami. Na pewno nie jest to lista w 100% wyczerpująca, ale z pewnością po zapoznaniu się z nią zdacie sobie sprawę z potencjału tych dwóch słów i łatwiej Wam będzie interpretować ich kolejne znaczenia, niewspomniane we wpisie.

Zebrany przeze mnie materiał podzieliłam na kilka kategorii, ale jest to podział bardzo umowny, służący jedynie temu, żeby wpis był lżejszy i jaśniejszy w odbiorze.

I jeszcze jedno – większość poniższych zwrotów i wyrażeń powszechnie stosuje się w codziennym, potocznym języku. To są właśnie jedne z tych elementów, które pozwolą Wam zabrzmieć jak prawdziwi Włosi. Tym bardziej warto się z nimi zapoznać ;-)

SPORT

Pomysł na wpis narodził się przy okazji wyścigu kolarskiego Giro d’Italia i dlatego zaczniemy może od znaczenia giro w kontekście sportowym.

Tutaj il giro będziemy tłumaczyć zwykle jako “okrążenie”. Oczywiście tłumaczenie to ma zastosowanie do takich sportów, w których rzeczywiście wykonuje się jakieś okrążenia – np. wyścigi motocyklowe. W przypadku Giro d’Italia mamy do czynienia z jednym wielkim okrążeniem dookoła Włoch.

Dodatkowo il giro veloce to najszybsze okrążenie, natomiast il giro d’onore – runda honorowa.

Będąc przy motocyklach warto wspomnieć o wyrażeniu essere su di giri, które w swoim znaczeniu zarówno dosłownym jak i przenośnym oznacza “działać na pełnych obrotach”. Essere su di giri może też oznaczać bycie podnieconym, podekscytowanym, przejętym, wzburzonym. Mandare su di giri to zwiększanie obrotów silnika lub właśnie doprowadzenie kogoś do takiego stanu. Można się spotkać z tym wyrażeniem między innymi kiedy mowa o narkotykach, które taki efekt wywołują.

PODRÓŻE MAŁE I DUŻE

Okrążenie wykonuje też np. Ziemia wokół Słońca. Choć w astronomii istnieją też bardziej profesjonalne określenia, to możemy spokojnie na okrążenie Ziemi wokół Słońca powiedzieć il giro della Terra intorno al Sole. A zdanie la Terra gira intorno al Sole będzie znaczyło, że Ziemia krąży/kręci się wokół Słońca.

W poniższej piosence Annalisy przykład:

“Sembrerà normale immaginare che il mondo scelga di girare intorno a un altro sole.” (0:25-0:35)
“Będzie wydawało się normalne wyobrażenie sobie, że świat zdecyduje się krążyć wokół innego słońca.”

W związku ze światem i słówkiem giro istnieje też określenie il giro del mondo, które oznacza “podróż dookoła świata”. Girare il mondo to tyle co „krążyć, podróżować po świecie”.

Aż dwa przykłady na użycie tego zwrotu znajdziemy w innej piosence Annalisy:

“Riesco a girare il mondo stando qua, chiudo gli occhi e… bye bye.” (0:28-0:35)
“Jestem w stanie podróżować po świecie będąc tu, zamykam oczy i… bye bye.”

“Ho girato il mondo per capire che quello che cercavo è già dentro di me.” (2:09-2:21)
“Objechałam/przemierzyłam świat, żeby odkryć że to, czego szukałam jest już we mnie.”

Słówko giro nie wymaga jednak koniecznie tak górnolotnego kontekstu jak podróż wokół Słońca czy dookoła świata. Może oznaczać choćby zwykłe wyskoczenie na miasto czy przejażdżkę samochodem. I w tym właśnie przypadku najtrudniej znaleźć jakieś fajne, adekwatne tłumaczenie.

Zdanie:

Vado a fare un giro. 

w zależności od kontekstu może oznaczać “Idę się przejść.” lub “Idę się przejechać”.

Jeśli mamy na myśli przejażdżkę możemy dodać do zdania informację o środku transportu, jakim mamy zamiar się przemieszczać, np. Facciamo un giro in bicicletta? – Przejedziemy się rowerem? / Pójdziemy na rower?

Jeśli nasza przechadzka ma być lekka i przyjemna, to możemy podkreślić tę intencję zdrobnieniem giro do giretto.

Vado a fare un giretto. – Idę sobie połazić. / Idę na spacer.

Girare używa się często do zdefiniowania łażenia po sklepach, jak w poniższym przykładzie:

Ho girato tutti i negozi ma non ho trovato quello che cercavo. – Obeszłam/obszedłem wszystkie sklepy, ale nie znalazłam/em tego, co szukałam/em.

Ale nie tylko, mogą to być choćby na przykład muzea:

Abbiamo girato tutti i musei di Firenze. – Obeszliśmy/zwiedziliśmy wszystkie muzea Florencji.

Kiedy nasz znajomy znajdzie się w posiadaniu nowego środka transportu możemy poprosić go, aby dał nam się przejechać. U mnie na podwórku (pokolenie lat ’90) mówiło się: Dasz się karnąć? We Włoszech trzeba było wtedy zapytać: Mi fai fare un giro? Ehh… nudny ten włoski, co nie?

Wreszcie giri, zwykle tutaj w liczbie mnogiej, mogą wystąpić w znaczeniu “spraw do załatwienia”. Na przykład zdanie:

Ho un sacco di giri da fare.

będzie oznaczało tyle co:

Mam mnóstwo rzeczy do załatwienia (muszę pokrążyć po urzędach, sklepach, iść do banku, na pocztę itp.).

Ważne, że muszą to być sprawy wymagające rzeczywiście przemieszczania się, bo jeśli możemy załatwić wszystko przez telefon czy Internet, no to użycie słówka giro nie ma zbyt wielkiego sensu.

I jeszcze odnośnie przemieszczania się, zastosowanie czasownika girare, z którym pewnie większość z Was się spotkała, bo uczymy się go kiedy mowa o wskazywaniu drogi – girare to również skręcać:

girare a destra – skręcać w prawo

girare a sinistra – skręcać w lewo

O ile girare to “skręcać”, to zwrotna forma tego czasownika, czyli girarsi, oznacza “obrócić, odwrócić się”. Np.

Mi devo cambiare, girati! – Muszę się przebrać, odwróć się!

Quando mi sono girata Marco non c’era più. – Kiedy się odwróciłam, Marca już nie było.

Wartym do zapamiętania zwrotem jest też girare alla larga da, czyli trzymać się od kogoś/czegoś z daleka, np.

Gira alla larga da mia sorella! – Trzymaj się z daleka od mojej siostry!

Pod kategorię podróży podciągnę jeszcze te dwa wyrażenia, jako że kiedy dokądś wychodzimy lub wyjeżdżamy, zwykle zamykamy za sobą drzwi :-) I tu też przyda nam się giro/girare:
chiudere la porta a doppio giro – zamknąć drzwi na dwa razy
dare un giro di chiave / girare la chiave – przekręcić klucz w zamku

W BIURZE

Wspomniałam wcześniej, że avere un sacco di giri da fare nie może odnosić się do spraw, które można załatwić nie ruszając się z miejsca. Jest jednak jedno wyrażenie ze słówkiem giro, które stosuje się do rozmów przez telefon – fare un giro di telefonate. Możemy przetłumaczyć je jako “wykonać kilka telefonów”, “obdzwonić kilka miejsc/osób”.

A będąc już przy temacie, powiedzmy, biurowym, to przydać się może również zwrot girare una mail, który jest potocznym określeniem na przekazanie dalej wiadomości e-mail. W korpomowie brzmiałoby to chyba “forwardnąć”. Zaznaczam, że girare w tym kontekście jest określeniem potocznym, oficjalny czasownik, który znajdziecie też we włoskich wersjach skrzynek mailowych brzmi “inoltrare” (więcej o języku wiadomości e-mail i innych terminach internetowych pisałam TU)

Pod ten akapit podciągniemy sobie jeszcze dwa zastosowania naszych dzisiejszych bohaterów w kontekście finansowym:
il giro d’affari – obrót, obroty
girare – żyrować

ROZRYWKA

W świecie rozrywki dla giro i girare również istnieje kilka zastosowań. Po pierwsze, czasownika girare można użyć w znaczeniu kręcenia filmu:

girare un film – kręcić film

Często to sformułowanie występuje w stronie biernej:

Dove è stato girato Harry Potter? – Gdzie został nakręcony Harry Potter?

W kontekście telewizyjnym czasem (choć nieczęsto) można spotkać się też ze zwrotem girare i canali – krążyć/skakać po kanałach. A dla tych, którzy od telewizji wolą książkę: girare la pagina – odwrócić stronę.

Jeśli chodzi o rzeczownik giro to występuje on również w znaczeniu “kolejka, rundka”. Również takiej alkoholowej:

Il prossimo giro lo offro io! – Następną kolejkę ja stawiam!

Z kolei gdy mowa o robótkach na drutach il giro to rząd oczek.

Giro znajdziemy również w zabawie dla dzieci – il girotondo po polsku zwane kółkiem graniastym.

Od jakichś kilku lat popularne we Włoszech stało się zjawisko il giropizza. Chodzi o takie wydarzenie organizowane przez niektóre pizzerie, gdzie płaci się określoną kwotę, a na stół przynoszone są po kolei różne rodzaje pizzy i każda osoba z grupy się częstuje. I tak w kółko aż się nie najemy :-). To dobra opcja, kiedy nie możemy się zdecydować i chcielibyśmy spróbować każdej pizzy po trochu ;-).

CZĘŚCI CIAŁA

Warto wiedzieć, że czasownika girare używa się także by powiedzieć, że kręci nam się w głowie:

Mi gira la testa. – Kręci mi się w głowie. (dosł. Wiruje mi głowa).

Il capogiro to zawrót głowy. A określenia da capogiro używamy, kiedy chcemy określić coś jako przyprawiające o zawroty głowy (również w przenośni). W związku z głową istnieje poza tym wyrażenie girare per la testa – chodzić po głowie (również w znaczeniu negatywnym), np.:

Ma che ti gira per la testa?! – Co za bzdury ci przychodzą do głowy?!

Wśród zastosowań giro związanych z częściami ciała mogą przydać się też:
il girovita – obwód w pasie
il girocollo – wycięcie pod szyją / a girocollo – pod szyję (o ubraniu)

Dosyć ważnym i popularnym zwrotem, który w swojej wersji hard zawiera części ciała jest: far girare l’anima / le scatole / le palle / i coglioni / il cazzo. Pierwsze dwie opcje to wersje soft, które będziemy tłumaczyć jako “wkurzać, denerwować”, natomiast trzy pozostałe to już raczej “wkurwiać”. Samo far girare oznacza “wprawiać w ruch obrotowy, kręcić”. Natomiast znaczenia jego możliwych dopełnień w tym przypadku to: dusza, pudła, jaja (palle i coglioni to synonimy), fiut.

W OBIEGU

Zawsze największy problem mam z przetłumaczeniem wyrażenia in giro. Tutaj zastosowanie znaczenia “okrążenie” czy “obrót” jest zupełnie bez sensu. W jednym ze słowników znalazłam tłumaczenie zwrotu essere in giro jako “być poza domem”. W niektórych sytuacjach mogłoby ono być zadowalające, ale zdecydowanie nie we wszystkich. Chyba najczęściej stosuję wersję “być na mieście”, ale to też nie działa w 100%. Kiedy Włosi używają zwrotu in giro my w Polsce chyba w analogicznych sytuacjach jesteśmy bardziej precyzyjni i podajemy po prostu konkretne miejsce. Pamiętam, że kiedyś miałam problem, kiedy opowiadałam komuś po polsku, gdzie poznałam mojego chłopaka. Po włosku mówiłam właśnie in giro. Po polsku chyba najlepiej brzmiałoby “w pubie”. Aczkolwiek nie jest to dla mnie zadowalająca wersja, bo in giro kojarzy mi się bardziej z krążeniem po mieście, niż z wyjściem do jednego konkretnego lokalu.

Poza tym, tłumaczenie in giro jako “poza domem” może w pewnych sytuacjach okazać się kompletnie absurdalne, ponieważ możemy skonstruować np. taki zwrot jak in giro per casa, czyli… “po domu, w domu”. Np.:

Non voglio troppa gente in giro per casa. – Nie chcę, żeby za dużo ludzi mi się kręciło po domu.

Cantava continuamente, in giro per casa, in giardino. – Śpiewał/a nieustannie, w domu, w ogrodzie.

Quando eri piccola andavi sempre ballando in giro per casa. – Kiedy byłaś mała, tańczyłaś po całym domu.

In giro jest więc miejscem dość nieokreślonym. Możemy użyć tego zwrotu również w wyrażeniu guardare in giro, które oznacza “rozejrzeć się”.

Natomiast mettere in giro to “puścić w obieg”, często w kontekście plotek, np.
È mia madre che ha messo in giro questa voce. – To moja matka puściła tę plotkę.

Baaardzo popularnym “frejzalem” z użyciem in giro jest prendere in giro, który tłumaczymy jako “drwić, kpić, naśmiewać się, robić sobie z kogoś jaja, wpuszczać kogoś w maliny”, np.:

Mi prendi in giro? –  (w zależności od kontekstu) Żartujesz sobie ze mnie? Kpisz sobie ze mnie?

Ascolta, venivo preso in giro al liceo e non mi sono mai fatto valere. – Słuchaj, w liceum się ze mnie nabijali i nigdy się nie postawiłem.

Non sei l’unica che David ha preso in giro. – Nie jesteś jedyną osobą, którą David oszukał.

Wyrażenie to może oznaczać zarówno niewinne żarty, wygłupy, jak i nieprzyjemnie pogrywanie sobie z kimś. Aczkolwiek jeśli mowa o jakimś bardzo negatywnym zachowaniu, to stosuje się raczej ostrzejszą wersję tego zwrotu, prendere per il culo (il culo – dupa; więcej na temat wulgaryzmów z użyciem tego słowa znajdziecie w tym WPISIE).

Od zwrotu prendere in giro możemy również utworzyć rzeczownik una presa in giro,  który będzie oznaczał “żart, oszustwo, wkręcenie, ściema”, np.

Sarà una presa in giro! – To pewnie jakaś ściema!

Giro w połączeniu z przyimkiem in może przyjąć jeszcze bardziej metaforyczne znaczenie. Wtedy przed giro zwykle występował będzie dodatkowo rodzajnik określony lub nieokreślony. W tych przypadkach giro znaczy tyle co “kontakt, dostęp, obieg”. Popularne są następujące konstrukcje:

entrare nel giro dei malviventi – wejść w kontakt ze światem przestępczym
un brutto giro – złe, szemrane towarzystwo, np.

Non sarebbe la prima volta che un ragazzo così finisce in un brutto giro. – To nie byłby pierwszy raz, gdy taki dzieciak wpada w złe towarzystwo.

essere nel giro – być dobrze poinformowanym (o czymś), mieć dostęp (do czegoś), mieć kontakty (z kimś); w niektórych przypadkach możemy przetłumaczyć to sformułowanie jako “być w grze”

Szukając przykładów na zastosowanie tego wyrażenia natrafiłam na taki tytuł posta na forum graczy PlayStation: Rientro nel giro… E ho alcune domande. Można przetłumaczyć je następująco: Wracam do gry… I mam kilka pytań. To zabawny przykład, bo w polskiej wersji wyszła taka trochę gra (sic!) słów, ponieważ w tym przypadku “powrót do gry” możemy interpretować zarówno dosłownie (autor pisze, że nie grał na PS przez kilka lat), jak i w przenośni.

Podobnego sformułowania mogłaby użyć też na przykład osoba, która właśnie zakończyła związek i wraca do “obiegu” osób do wzięcia.

I ostatnie zastosowanie giro z przyimkiem in + rodzajnikiem określonym jest znaczenie “w ciągu, przeciągu”. Zazwyczaj w kontekście czasowym, ale niekoniecznie. Przykłady:

tutto si è svolto nel giro di pochi minuti – wszystko wydarzyło się w ciągu paru minut
finiamo il lavoro nel giro di un mese – zakończymy pracę w przeciągu miesiąca

Wspomniałam jednak, że to wyrażenie nie musi być wcale związane z czasem i jako dowód, podaję przykład z życia wzięty, który zakodowałam sobie kiedyś w głowie z myślą o poniższym wpisie. Jest to bardzo ciekawa fraza, ponieważ słówko giro pada w niej dwa razy w zupełnie innych znaczeniach. Zdanie to wypowiedział mój chłopak podczas oglądania wyścigów motocyklowych. Niestety nie pamiętam go w całości, ale najważniejsza część brzmiała:

nel giro di due giri – w ciągu dwóch okrążeń

I TAKIE TAM INNE…

I na koniec zbiór bardzo ciekawych wyrażeń z użyciem giro i girare, których jednak nie udało mi się podciągnąć pod żadną z powyższych kategorii. Ale absolutnie nie można ich pominąć!

Po pierwsze, giro di parole, czyli zwrot, którego używamy do określenia “owijania w bawełnę”, np.

È un giro di parole per dirmi che non ne vuoi parlare adesso? – Czy to jakiś okrężny sposób, żeby mi powiedzieć, że nie chcesz teraz o tym mówić?

Hai per caso usato un giro di parole per definirmi „stupida”? – Czy właśnie malowniczo powiedziałaś, że jestem głupia?

Jeśli natomiast chcemy, by ktoś przeszedł do sedna, powiedział coś wprost, możemy użyć sformułowania senza giri di parole, np.

Se hai qualcosa da dirmi, dimmela senza giri di parole. – Jeśli masz mi coś do mnie, to powiedz mi to wprost.

Niente giri di parole, dritto al punto. – Bez ogródek, do sedna.

Tę samą idę możemy wyrazić poprzez użycie wyrażenia z czasownikiem girare, non girarci intorno – nie owijaj w bawełnę, przejdź do sedna, np.

Non girarci intorno, dimmelo chiaramente. – Powiedz mi to otwarcie, bez owijania w bawełnę.

Czasownika girare można użyć też w znaczeniu “rozchodzić się, szerzyć się, krążyć”, często we frazie girano le voci – chodzą słuchy, lub też gdy mowa o “epidemii” jakiegoś wirusa, przeziębienia.

Innym ciekawym zwrotem jest gira e rigira – tak czy owak, tak czy siak, koniec końców, np. w zdaniach:

Gira e rigira, finirà per cascarci anche lui. – Koniec końców, on też się na to da nabrać.

Gira e rigira, ritornava sempre sullo stesso argomento. – Ostatecznie ciągle wracał/a do tego samego tematu.

Girare może być związane również z humorem, ochotą na coś. W takich zdaniach do określenia osoby, o której nastroju mowa, będziemy używać pronomi diretti (o których pisałam wyczerpująco TUTAJ). Przykłady:

secondo come gira – w zależności od nastroju, humoru

Ma che fa il gatto quando se ne va in giro? Che strade percorre? Ha una propria mappa o cammina libero e bello secondo come gli gira? – Co robi kot, kiedy sobie spaceruje? Jaką przemierza trasę? Ma jakąś swoją mapę czy po prostu idzie tam, gdzie akurat mu przyjdzie ochota?

Ti gira male? – Masz zły humor?

Vengo se mi gira. – Przyjdę, jeśli będzie mi się chciało.

Solo perché hanno un distintivo e una divisa pensano che se gli gira possono tiranneggiare i civili. – Myślą, że mogą pomiatać cywilami jeśli mają taką ochotę, tylko dlatego, że noszą mundur i odznakę.

Jest tego naprawdę sporo, a i tak wiem, że nie wyczerpałam tematu. Myślę jednak, że już czujecie o co chodzi i bez problemu zinterpretujecie również te wyrażenia, które nie pojawiły się na liście. Jeśli istnieje jakiś zwrot, o którym jednak Waszym zdaniem absolutnie powinnam była wspomnieć, dajcie znać w komentarzu! Będę wdzięczna za podzielenie się pomysłami, również jeśli przyjdą Wam do głowy inne możliwe tłumaczenia podanych przeze mnie wyrażeń.